Bez czego nie byłoby książki (dla młodzieży) – subiektywny przegląd gratów

Czytam ostatnio bardzo wiele rzeczy, które mogłyby, potencjalnie, zostać wydane w Polsce. Czytam i korci mnie, co by poczęstować Was moimi spostrzeżeniami.  Stada sokołów maltańskich, jak rany – chwilami mam wrażenie, że autorzy dzielą się pomysłami przez osmozę.

Żeby wstęp nie był zbyt długi – jak zwykle, wszystkie teorie są mojego autorstwa, subiektywne i takie tam. Być może pokuszę się kiedyś o głębszą analizę, ale to w końcu blog odwydawniczy, a nie zbiór parantropologicznych esejów.

Elementy, które (w dowolnych konfiguracjach) są must have

- Ratowanie świata albo jedynie prawdziwego porządku świata. Jasne. Motyw znany z fantastyki, od dziadka Tolkiena nikt niczego mądrzejszego nie wymyślił. W literaturze młodzieżowej wykorzystywany nader chętnie – stada młodych, zbrojnych w wiedzę niedostępną dla starszych, bohaterów buntują się przeciwko zastanemu systemowi i urządzają (bezkrwawą) rebelię, od której wszystkim zrobi się lepiej.

- Opresyjny system, im dziwniejszy, tym lepiej. Występuje w 90% książek dystopijnych, najczęściej zbliżony jest do totalitaryzmu i rzadko ma jakiś głębszy sens. Opresyjny system służy temu, bo się przeciw niemu buntować i zyskiwać sympatię w oczach czytelnika. W końcu nikt nie lubi opresyjnych systemów, prawda? Nawet tych fantastycznych.

- Nastoletnia bohaterka. Bohaterów ze świecą szukać, w końcu baby więcej czytają. Podstawowe cechy archetypowej bohaterki to: szlachetność, ponadprzeciętna inteligencja, upór i status outsidera. Jeśli statusu outsidera bohaterka nie posiada na początku, szybko stanie się jego posiadaczką – w końcu ma buntować się przeciwko systemowi.

- Przystojny facet. Chyba nie muszę tłumaczyć? Przystojny facet rzadko kiedy ma skomplikowaną osobowość, w końcu służy temu, by się w nim zabujać. Przystojny facet występuje w zazwyczaj w trzech odmianach:
Przystojny nieumarły, upadły anioł, wilkołak, zombie, ghul, mumia, topielec, troll, goblin, jedno licho. Nieważne, czy odpadają mu części ciała, czy sypie się z niego pierze, ten typ bohatera za miliony cierpi katusze. Kocha naszą bohaterkę, ale być z nią nie może, bo coś, to, tamto… Pochodną tego typu jest:
Przystojny problematyczny. Człowiek z krwi i kości, przystojny, wysportowany, ze zgrabnym pośladkiem i błyskiem w oku. Niestety – coś mu się w życiu nie udało, uznaje się więc za bliskiego kuzyna wilkołaka, zombie i tak dalej. W dzieciństwie przeżył traumę. Panicznie boi się białego koloru (histerycznie reaguje na twarożek). Jego była popełniła samobójstwo. Jego brat syjamski zginął w wypadku samochodowym. Dzieci w szkole go biły. Nieważne. Przystojny problematyczny jest szalenie atrakcyjnym gościem ze zwichrowaną psychiką i nieźle skrywanymi tendencjami autodestrukcyjnymi.
Przystojny dodatek, czyli facet, w którym kocha się nasza bohaterka, albo który naszą bohaterkę kocha. Bardzo często nie posiada żadnych specjalnych cech – ot normalny facet, jakiego można spotkać na ulicy. Niestety – jako bohater książki może wydawać się dość nieciekawy.

- Trójkąt uczuciowy. Motyw, który powoli wypada z kanonu motywów obowiązkowych, aczkolwiek wiadomo – trójkąty są ciekawe. Przystojny nieumarły x2 + bohaterka. Albo Przystojny problematyczny + przystojny dodatek + bohaterka. Przystojny dodatek x2 + bohaterka nie wróży zazwyczaj powalającej lektury.

- Tajemnica z przeszłości – motyw ograny w obyczajówce dla dorosłych, do młodzieżówki trafia w nowym, poprawionym wydaniu. Coś, co wydarzyło się w przeszłości, sprawia, że bohaterowie w wieku lat 18 mają więcej problemów niż populacja przeciętnej wielkości kraju. To czyni ich, bohaterów, należycie skomplikowanymi.

- Śmiertelne choroby i ciężkie zaburzenia psychiczne – zazwyczaj w najbliższej rodzinie. Cel: uczynić dramatyczną historię jeszcze bardziej dramatyczną. Istnieje również ewentualność, że główna bohaterka jest śmiertelnie chora*, o czym dowiadujemy się w połowie książki, co daje dość czasu na to, by do końca lektury jednak wyzdrowiała.

- Najlepsza przyjaciółka – element obowiązkowy w powieści, na pewno w obyczajowej. Dowcipna, uwielbiająca płeć męską, wygadana, element humorystyczny.

Tak ciut bardziej na serio, trochę rozwala mnie ostatnio trend w starszej młodzieżówce. Prawie każda obyczajówka, z którą miałam ostatnio do czynienia zawierała przynajmniej kilka z powyższych elementów – choroba psychiczna, śmiertelna choroba, tajemnica przeszłości, przystojny problematyczny. Niektórym udało się nawet upchnąć właściwie wszystko – minus opresyjny system i ratowanie świata. Niekiedy mam wrażenie, że sporo nowych książek to paranormalne z wyciętym wątkiem paranormalnym, zamiast wampira mamy faceta z problemami, który jest tak samo targany wątpliwościami jak Edzio. Trochę przeraża mnie również to natężenie wątków chorobowo-psychicznych – niby tęskniłam za powieściami z jakimiś tam poważniejszymi elementami, ale maraton rak/schizofrenia/rak/alkoholizm trochę mnie jednak osłabił ;-)

Przeczytałam kilka naprawdę fajnych książek, które mogę z czystym sumieniem polecić i kilka produkcji, przy których ze śmiechu mało nie spadłam pod biurko. Mam nadzieję… Sami wiecie J

I jeszcze przestroga ode mnie: uważajcie! Na zgony i zmęczone życiem pośladki w bladym świetle księżyca!

*True story