Dwa słowa o dublach-bublach

Ponieważ macie w nosie książkę (i zastanawiam się, czy nie powinnam Wam zmajstrować czegoś zupełnie innego), dzisiaj będzie o czymś, o czym się ostatnio zrobiło dość głośno - dzięki Gosiarelli. Czyli o okładkowych dublach. Z racji tego, że niektórzy komentujący sprawę (nie autorka wpisu, żeby nie było!) unieśli się świętym oburzeniem (w rodzaju: na pewno zdjęcia były darmowe, ale wstyd, robią nas w trąbę), tematem zajmę się od rzyci strony, bo mnie, jako czytelnika, duble-buble ani ziębią, ani grzeją. Dlaczego? Wiem, skąd się biorą i jak to wygląda od kuchni.

Skąd się bierze zatem okładka książki? Ano albo się ją kupuje, albo zamawia. W przypadku zagranicznych serii wydawniczych nader często nabywa się oryginalny projekt i przerabia na polską wersję. Weźmy na przykład "Drużynę", bo popularna, a Flanagana (prawie) wszyscy znają. Australijskie wydanie serii, a z tego właśnie korzystamy, zaprojektowało brytyjskie studio, odpowiedzialne również za "Zwiadowców", nowe wydanie "Septimusa" i multum innych rzeczy. Otwarty plik okładki kupujemy od nich - nie od australijskiego wydawcy, bo ten (o ile się nie mylę) nabył prawa do ichniego tylko wydania i cześć. Więc jak to wyglądało przy pierwszym tomie?

Kupiliśmy okładkę od BS (studio) i otrzymaliśmy od nich otwarte pliki. Problem numer jeden: autor ilustracji nie jest pracownikiem BS, tylko freelancerem i zachował prawa do swojej pracy. Piszemy więc do autora z informacją, że chcemy wykorzystać jego obrazek w polskiej edycji książki i niech nam przyśle fakturę.  Nie potrzebujemy od niego samej ilustracji, bo tę już mamy wkomponowaną w layout okładki. Teraz otwieramy plik przysłany przez BS i stwierdzamy, że logo serii zostało wykonane ręcznie i możemy je sobie powiesić na ścianie. Ma być "Drużyna", a nie jakiś angielski napis. Logo serii ważne jest, więc zamawiamy je u kogoś, kto ma pojęcie, co z tym fantem zrobić. Potem okładka trafia do składacza, który, po uprzednim spolszczeniu, przygotuje ją do druku i mamy książkę w 99% przypadków oryginalną na polskim rynku.

Piszę "w 99%", bo, jak pokazała Gosiarella, duble zdarzają się również wtedy, gdy mamy do czynienia z oryginalną, dedykowaną okładką. Tak było w przypadku "Pozłacanego łańcucha" i "Gry o tron". Autorem ilustracji jest Stephen Youll i ten akurat obrazek robiony był na konkretne zamówienie i przedstawia, niespodzianka, Johna Snow... Co ciekawe, pierwsze polskie wydanie "Gry o tron" z1998 roku miało zupełnie inną okładkę. Taką.

Dlaczego? Nie mam pojęcia ;-) Grunt, że "Pozłacany łańcuch" Duncana ukazał się w 2000 roku, a nowe wydanie "Gry" dopiero w 2003. I mamy fantastyczny bałagan, którego genezy trudno chyba po 15 latach szukać.

Podobną sytuację mamy w przypadku książki C. S. Friedman "Korona cieni" oraz antologii opowiadań "Legendy II". Ilustracja na obydwu książkach przedstawia Geralda Tarranta, acz tym razem to wydawca "Legend II" skorzystał z dedykowanej "Koronie cieni" ilustracji, której autorem jest Michael Whelan. 

Nawiasem mówiąc na okładce "Legend I" znalazła się praca tego samego autora ;-)

Okej, dość tej graficznej archeologii - odnoszę dziwne wrażenie, że było tego więcej, na przykład imć Elric z Melnibone przyozdobił jakieś przypadkowe dzieło. I też był Whelana ;-) Nie, dość, rozpisałam się, a miało być zupełnie o czym innym.

Miało być o przerażających stockach.

Nie ukrywam, przeglądając wpis Gosiarelli i podane przez nią przykłady, odetchnęłam z ulgą, widząc, że, jak dotąd, niczego nie zdublowałam. Chyba. Mam nadzieję. Bo, wierzcie mi, to wcale nie jest takie łatwe. Jedyną osobą, jaką zdublowałam, jestem ja sama. I zauważyła to dopiero E-szefowa. Wstyd i gańba!

Więc dlaczego stocki? Z bardzo prostego powodu - są relatywnie niedrogie i łatwe do pozyskania. Fotolia. Shutterstock. Dreamstime. I tak dalej. Zakładasz konto, kupujesz z górką kredyty (wewnętrzna waluta), płacisz za zdjęcie, ściągasz i po sprawie. Kiedy już wybierzesz jakąś fotkę, otrzymanie hi-resa zajmuje jakieś 30 sekund. Wygodne, prawda? Tyle tylko, że nie dowiesz się, czy pani Tereska z wydawnictwa Kurza Twarz nie kupiła tego samego zdjęcia 15 minut wcześniej - bo nie ma jak sprawdzić.

Są oczywiście agencje sprzedające zdjęcia z wyższej półki, ale ta wyższa półka jest odpowiednio droższa. A jeśli życzyłbyś sobie mieć wyłączne prawo do foty, cena rośnie. Bardzo. Bardzo za bardzo. Ot i cała tajemnica popularności stocków.

Czytając komentarze pod sprawą dubli-bubli, można byłoby pomyśleć, że pozbawieni jakiejkolwiek inwencji twórczej graficy korzystają z bardzo ograniczonej puli zdjęć, a wydawcy mają w nosie to, czy się powtarzają. Błąd. No, przynajmniej w 99% przypadków. Gdzie stockowy problem najbardziej rzuca się w oczy? Ano w powieściach obyczajowych i sensacyjnych. No, jeszcze w paranormalach i książkach z pogranicza paranormali, bo tam królują twarze z wyeksponowanymi oczyma. A raczej okiem, bo w modzie jest pokazanie tylko jednego ;-)

W idealnym świecie graficy korzystają ze zdjęć robionych na zamówienie. Jak w przypadku okładek do serii "Rywalki", które zwalają z nóg. Ale, ale, mało który wydawca w naszym kraju ma tyle zacięcia, pieniędzy i czasu na to, by pozwolić sobie na organizowanie sesji zdjęciowych. A może i castingów. Wiem, ze takie były, ale są to raczej jednorazowe wybryki. Ciekawostka - seria "Błękitnokrwiści" robiona była na podobnej zasadzie. Zdjęcia/fotomontaże dostarczał nam polski fotograf, opracowanie typograficzne robił Jaguar. Zdjęcia stockowe użyte zostały przy dwóch tomach z serii - przy "Zbłąkanym aniele" i "Wilczym pakcie". W pierwszym wypadku właśnie zdarzył się dubel, nie zdziwię się, jeśli niebawem nadciągnie kolejny.

Powody dubli-bubli są dwa. Stocki i ogólne wytyczne rynkowe, które podpowiadają nam, co i jak. Że tytuł musi być widoczny. Że zdjęcie musi mówić o tym, co jest w środku. Że postaci na okładce mają być ładne. Że lepiej nie pokazywać całej paszczy od frontu, bo się czytelnik nie zidentyfikuje z bohaterem/bohaterką. Że lepiej nie sepia i nie brązy, bo brązy i sepia się nie sprzedają. Że dobrze zrobi trochę dynamiki. Że ślepiące z frontu gały przyciągają wzrok. I tak dalej.

Książka popularna musi mieć popularną okładkę. Mała biała kropka i tytuł wielkości paznokcia nie przejdą.

Zbrojny w takie wytyczne grafik, na którego spadło stworzenie oprawy do powieści, zasiada do biblioteki stocków i zaczyna w nich grzebać. Być może przyjdzie mu tak spędzić cały dzień. Dlaczego? Bo się schodzi. Bo wyszukiwarki dalekie są od ideału. Bo niektórzy fotografowie, zwłaszcza ze wschodu Europy opisują swoje prace w nader oryginalny sposób. Bo po obejrzeniu tysiąca zdjęć bab, którym ktoś zrobił krzywdę blurem, rozpaczliwie potrzebuje się napić... Tak między nami, kiedyś prawie postradałam zmysły od nadmiaru napiętych i muskularnych gości. Co myślałam, że trafiłam, to na zbliżeniu okazywało się, że facet ma dywan na plecach, spojrzenie zboczeńca albo wyraz paszczy jak przy ciężkim zatwardzeniu.

Każdy grafik musi zrobić kilka projektów. Raz akceptuje je (albo odrzuca) li i jedynie wydawca, czasem muszą spodobać się także agentowi i autorowi książki. Bywa, że ciekawy i niestandardowy pomysł jest tak niekomercyjny, że nie ma szans na zaistnienie na rynku. A duble? Znamy to, co lubimy i lubimy to, co znamy. Smutna prawda...

Co jeszcze? Ano to, że na stockach prym wiedzie kilka popularnych modelek. Nie wiem, czy kojarzycie blondynę z białą szczęką, która reklamowała swego czasu prawie wszystko - i zupki instant, i gabinety dentystyczne, i szkoły językowe... Babka jest fotogeniczna. Bardzo. Ale omijam ją szerokim łukiem właśnie przez wzgląd na jej popularność. Nie inaczej jest z fotografami. Chętnie przegląda się zdjęcia tych, o których wiadomo, że mają dużo fajnych fotek.

I dubel gotowy. W zależności od tego, jak duża będzie obróbka, będzie to mniej lub bardziej widoczne ;-)

Jak unikać takich atrakcji? Ano chyba tylko grzebać i grzebać w okładkach wydanych już książek, żeby upewnić się, że nikt jeszcze danego zdjęcia nie wykorzystał. Zastanawiam się tylko, czy to w ogóle możliwe...

A poza tym - ja również uwielbiam okładkowe duble :-) i przeczytanie wpisu Gosiarelli sprawiło mi wiele, wiele radości :) Po oryginał odsyłam na blog autorki: gosiarella.pl